1. Informacje ogólne.

Fundusz Spójności wraz z funduszami strukturalnymi zaliczany jest do instrumentów polityki strukturalnej Unii Europejskiej. Został utworzony na mocy art. 161 Traktatu z Maastricht o utworzeniu Unii Europejskiej z 1991r., który wszedł w życie w 1993r. Jest on kontynuacją Funduszu ISPA, który był przeznaczony dla państw kandydujących.

Fundusz Spójności został powołany w celu zmniejszania różnic w poziomie gospodarczo-społecznym krajów i regionów Unii Europejskiej. Różnice w poziomie ekonomicznym pojawiły się wraz z przyjmowaniem do Unii kolejnych państw członkowskich, których wyniki gospodarcze odbiegały od państw najbardziej rozwiniętych. W dalszej perspektywie zapewnienie równowagi gospodarczej i społecznej krajów członkowskich wiązało się z planami wprowadzenia unii gospodarczo-walutowej. Fundusz Spójności miał dostarczyć wsparcia finansowego na realizację dużych inwestycji związanych z rozwojem lub modernizacją infrastruktury transportowej i ochrony środowiska.

Przed rozszerzeniem Unii Europejskiej w maju 2004 r. z pomocy w ramach Funduszu Spójności korzystały cztery kraje: Grecja, Hiszpania, Irlandia i Portugalia. Od 1 styczna 2004 r. do wsparcia z Funduszu Spójności przestała kwalifikować się Irlandia. Dzięki pomocy z Funduszu Spójności kraje te mogły osiągnąć kryteria konwergencji dla unii gospodarczej i walutowej, a także kontynuować inwestycje infrastrukturalne. Od dnia 1 maja 2004 r., oprócz wyżej wymienionych państw członkowskich, z pomocy Funduszu Spójności korzysta 10 nowych państw członkowskich, w tym Polska.

Projekty finansowane z Funduszu Spójności powinny być zgodne z postanowieniami traktatów, przyjętymi zgodnie z nimi instrumentami oraz politykami wspólnotowymi łącznie z polityką ochrony środowiska, transportową, w dziedzinie sieci transeuropejskich, polityką konkurencji oraz polityką zamówień publicznych.

2. Cele działania.

Fundusz Spójności jest instrumentem polityki strukturalnej Unii Europejskiej, lecz nie zalicza się do funduszy strukturalnych. Pomoc z Funduszu Spójności ma zasięg krajowy, a nie regionalny jak w przypadku funduszy strukturalnych. Celem nadrzędnym funduszu jest wzmacnianie spójności społecznej i gospodarczej Unii poprzez finansowanie dużych projektów tworzących spójną całość w zakresie ochrony środowiska i infrastruktury transportowej.

Głównym celem strategii środowiskowej Funduszu Spójności jest wsparcie realizacji zadań lub grupy zadań inwestycyjnych władz publicznych w zakresie ochrony środowiska i transportu wynikających z wdrażania prawa Unii Europejskiej.

Fundusz Spójności ma za zadanie zmniejszać różnicę w poziomie rozwoju infrastruktury pomiędzy poszczególnymi krajami unijnymi.

Warunkiem objęcia danego kraju pomocą w ramach Funduszu Spójności jest odpowiedni poziom PKB (Produkt Krajowy Brutto).

Jeżeli w przeliczeniu na mieszkańca PKB nie przewyższa 90% PKB średniej Unii Europejskiej, to dany kraj członkowski kwalifikuje się do wsparcia z Funduszu Spójności.

Priorytety, jakie będą realizowane przy wsparciu z Funduszu Spójności w ochronie środowiska:

• poprawa jakości wód powierzchniowych,
• polepszenie jakości i dystrybucji wody przeznaczonej do spożycia,
• poprawa jakości powietrza,
• racjonalizacja gospodarki odpadami,
• ochrona powierzchni ziemi,
• zapewnienie bezpieczeństwa przeciwpowodziowego.

3. Fundusz spójności a fundusze strukturalne.